★ Salio Diversi, Pietro [Salius Diversus, Petrus] [XVI secolo]. Petri Salii Diuersi// Medici, ac Philosophi// Faventini// De febre pestilenti Tractatus,// Et// Curationes quorundam particularium morborum,// quorum tractatio ab Ordinarijs Pra//cticis non habetur.// Atque// Annotationes in artem medicam de medendi humani// corporis malis à Donato Antonio ab Altomari// Neap. conditam. Bononiae,// Apud Ioannem Rossium, MDLXXXIIII (1584).// Curiae Archiepisc. & Inquisit. concessu.
In 8° (21 cm), †⁶ A-Z⁸ AA-LL8, cc. [6], pp. 518, cc. [13]. Marca al frontespizio (Mercurio alato). Capilettera e fregi di chiusura xilografici. Il verso del titolo è bianco. LL8 verso è bianca. Note a stampa al margine. La dedica ad Annibale Grassi, Vescovo di Faenza, datata in †4 recto Vale Fauentiae Idibus Martii MDLXXXIII (15 marzo 1583), è seguita da carmi in onore dell’Autore di Origene Salechi, Gregorio Zucculi, Giulio Cesare Savioni, Pellegrino Caponi, Alessandro Gottarelli e Camillo Auteti, nonché dall’indice. Tabula rerum notabilium da KK4 recto in fine. Errata in LL7 recto e verso; registro in LL8 recto.
Prima edizione.
Testo di medicina di rilevante importanza, dedicato non soltanto alla peste, ma più in generale a tutte le febbri. Le cause sono individuate da Salio Diversi, principalmente, nella corruptio aeris e dalle esalazioni dei cadavera insepulta, in piena conformità con le migliori opinioni mediche dell’epoca. Ho letto praticamente tutto il libro e avendolo visto citato dal grandissimo Thorndike (“Petrus Salius Diversus of Faenza, in a work on pestilential fever first printed in Bologna in 1584, defended the thesis that pestilence was sometimes produced by the stars without any contributory inferior causes”), ho cercato il punto in cui questo concetto fosse espresso. In realtà, se il latino non mi ha tradito, Salio Diversi afferma proprio il contrario (pagina 73), perché scrive […] a solo coelo ortum eam habuisse, credendum est, ut nonnulli Astronomiae professores presagierunt & testati sunt. Hae autem syderum coelique actiones, & maximè pestilentes saepius proveniunt tum ex naturae providentia tum ex nutu Dei […]. In questo caso, a prescindere dall’interpretazione del pensiero sul punto di questo Autore, il tema è appena accennato (e se non avessi visto la citazione di Thorndike non avrei dedicato ore a registrare quest’opera!), mentre in molti altri lavori di medicina del XVI e XVII secolo l’identificazione delle cattive posizioni degli astri è individuata quale causa primaria o comunque concorrente e rinvio al riguardo all’indice specifico Peste e astri.
Esemplari: Bibl. Naz. Centrale Vittorio Emanuele II Roma (2); Bibl. Istituto Superiore di Sanità Roma; Bibl. Universitaria Bologna; Bibl. Com. Archiginnasio Bologna; Bibl. Com. Aurelio Saffi e Fondo Piancastelli Forlì; Bibl. Provinciale Cappuccini Genova; Bibl. Statale Lucca; Bibl. Centro APICE - Archivi della parola, dell'immagine e della comunicazione editoriale dell'Università degli studi di Milano; Bibl. Naz. Braidense Milano; Bibl. Studi giuridici e umanistici Milano; Bibl. Archivio di Stato Modena; Bibl. Estense Universitaria Modena; Bibl. Seminario Vescovile Univ. Triveneto Padova; Bibl. Com. Augusta Perugia; Bibl. Com. Federiciana Fano; Bibl. e Musei Oliveriani Pesaro; Bibl. Universitaria Pavia; Bibl. Archivio di Stato Potenza; Bibl. Com. Manfrediana Faenza (2); Bibl. Civica Gambalunga Rimini; Bibl. Civica Bertoliana Vicenza; Bibl. Statale Cremona; Bibl. Naz. Vittorio Emanuele III Napoli; Bibl. Com. Forteguerriana Pistoia; Bibl. Naz. Marciana Venezia; Real Academia de Medicina de Cataluña Barcelona; BNF; Bibl. Interuniversitaire de la Sorbonne Paris; Bibl. Interuniversitaire Sainte Geneviève Paris; Bibl. Universitaire de la santè Paris; British Library; University College London; Wellcome Library (3); Bodleian Library Oxford University; Merton College Oxford University; St. Jhons College Oxford University; Royal College of Surgeons London; University of Edinburgh; Cambridge University; Tilburg Universiteit; Utrecht Universiteit; Erasmus Universiteit Rotterdam; Koninklijke Bibliothek; Universiteit Leiden; Vrije Universiteit; Universiteit van Amsterdam; Universiteit Gröningen; Bibl. Universitaire Fribourg; Staatsbibliothek Berlin (2); Niedersächsische Staats und Universitätsbibliothek Göttingen; Universitäts und Landesbibliothek Darmstadt; Bayerische Staatsbibliothek München; Universitätsbibliothek Erfurt Gotha; Universitätsbibliothek Rostock; Universitätsbibliothek München; Universitätsbibliothek Kiel; Universitätsbibliothek Leipzig; Universitätsbibliothek Erlangen-Nürnberg, Hauptbibliothek; Technische Universität Darmstadt, Universitäts- und Landesbibliothek Darmstadt Stadtmitte; Wissenschaftliche Stadtbibliothek Mainz; Österreichische Nationalbibliothek Wien; Université Gent; Kungl. Bibliothek Stockholm (2); Harvard University Medical School (2); Yale University Medical Library (2); Columbia University New York; New York Academy of Medicine (2); University of Minnesota; The National Library of Medicine of the USA (2); Cleveland Health Science Library; Stanford University Lane Medical Library; University of California San Francisco; Johns Hopkins Medical Institutions; University of Texas Southwestern Medical Center Library, Dallas; University of Texas Medical Branch Library Galveston; Université de Montréal; McGill University Montreal.
Bibliografia: Thorndike VI 211.
Altre edizioni:
- 1586, Francofurti, apud haeredes Andreae Wecheli, in 8°, †8 A-Z⁸ AA-HH8, cc. [8], pp. 473 [1], cc. [11]. Esemplare, tra gli altri, della Bibl. Romolo Spezioli Fermo. Bibliografia relativa: Thorndike VI 211; Adams S 133;
- 1656, Hardeuici [Harderwick] ex officinâ Societatis typographica, in 8°, ✳8 A-Z8 Aa-Ll8 Mm4, cc. [4], pp. 523 [1], cc. [14]. Esemplare, tra gli altri, della Bibl. Civica Berio Genova. Bibliografia relativa: Thorndike VI 211.